Op alle niveaus van de samenleving is voelbaar dat oude systemen vastlopen. De kloof tussen burger en politiek wordt groter, de democratie wankelt, en de maatschappelijke uitdagingen van deze tijd vragen om creativiteit en innoverend vermogen. Om de broodnodige transformaties aan te wakkeren zijn er nieuwe waarden nodig om vanuit te spreken en te handelen in processen van besluitvorming. Dit ontwerp begeeft in de haarvaten van de systemische wereld gaan zitten; de vergaderingen.
Het ontwerp transformeert de vergaderingen vanuit het kunstenaarsperspectief en artistieke tools omdat ik sterk geloof in de transformatieve kracht van deze tools. De huidige vergadercultuur kenmerkt zich door een vrij dwingende focus op ‘oude waarden’ zoals efficiëntie, snelheid, planning en het zijn overwegend verbale, cognitieve processen. Hieruit vloeit logischerwijs ook ‘oud’ beleid en visie. Willen we dit veranderen dan zijn nieuwe onderliggende waarden nodig om beleid vanuit te ontwikkelen.
Deze tansformatie start vanuit verbeeldingskracht. Het herstructureren van constructen, letterlijk en figuurlijk, begint vanuit de verbeelding. Artistieke tools stimuleren bij uitstek deze verbeeldingskracht en creativiteit.
Kunstenaars, politici en wetenschappers trekken in dit ontwerp samen op in het ontwikkelen van artistieke interventies en het analyseren van de effecten op de participanten en de uitkomsten van het besluitvormingsproces.
Hoe onderzoek je lichamelijkheid en ruimtelijkheid als data en hoe werk je vanuit resonantie. In deze onderzoeksruimte van TASC, The Art of Science ontwierp ik een lichamelijke en ruimtelijke performance om data te verzamelen.
OVER TASC
TASC slaat een brug tussen wetenschap, kunst én onze samenleving. Zaken die vast of vanzelfsprekend lijken te zijn breken we open. Zo proberen we samen de complexe uitdagingen het hoofd te bieden. We worden namelijk overspoeld door uitdagingen en vallen van de ene in de andere crisis. Het korte termijn denken brengt ons niet verder. Er lijkt maar geen antwoord te kunnen worden gevonden… Het wordt tijd voor nieuwe perspectieven. Het wordt tijd voor de kracht van verbeelding.
We gaan hierbij uit van technieken die gangbaar zijn in de wereld van kunst en design en vormen hierin een multidisciplinaire cross-over met de bestuurlijke wereld.
Dit concept is een uitnodiging tot deelname hieraan, een voorstel waar we u graag in meenemen.
Tijdens deze kick-off van de Scenariosessies gaan we het hebben over de toekomst van de democratie. Onze huidige democratie gaat voornamelijk uit van het ophalen van informatie via cognitieve wegen. Het lichamelijke en ruimtelijke aspect wordt daarin gewoonweg vergeten, waardoor er nooit een ‘volledig’ gesprek kan plaatsvinden. Daarnaast is onze huidige democratie nauwelijks participatief te noemen. Dat terwijl grote vraagstukken als de klimaat- en biodiversiteitscrisis juist behoefte hebben aan een sterke participatieve democratie, waarin politiek en burger weer veel sterker met elkaar verbonden zijn.
EEN NIEUWE METHODIEK: SCENARIOSESSIES
Een nieuwe beleidstool via pre-enactment
Met deze nieuw ontwikkelde theatermethodiek maken we praktische cases bespreekbaar en komen we samen met beleidsmakers, burgers en andere stakeholders tot een beleid gebaseerd op participatie en samenspel. We gebruiken hierbij verschillende werkvormen van stromingen van participatief theater. Een belangrijke hierin is pre-enactment. Bij een pre-enactment speel je – in tegenstelling tot een re-enactment – niet het verleden maar de toekomst na. Deze methode kan vaker worden ingezet voor een verscheidenheid aan lokale vraagstukken
OVER
Ilse Schaminée is theatermaker, regisseur en performatief ontwerper. Tevens is zij artistiek leider van theatercollectief Cie. Perelman. In haar ontwerpen onderzoekt ze hoe artistieke waarden kunnen bijdragen aan democratische en bestuurlijke vernieuwing. Naast haar opleiding theater aan de Fontys Hogeschool voor de kunsten (2007) studeert zij komende zomer af aan de Master Crossover Creativity (HKU).
Artist statement
Als theatermaker en performatief ontwerper creëer ik ervaringen en ontwerp ik gesprek dat aanzet tot verandering, onderzoek, betekenisgeving en reflectie rondom maatschappelijke vraagstukken. Vanuit mijn kunstachtergrond maak ik hierin altijd gebruik van artistieke en creatieve methoden. Hier vanuit ontstaat een vorm die aanzet tot experiment of andere manier van denken over een bepaald onderwerp. Ik gebruik hiervoor verbeelding en zoek vaak het schurende waarbij ik zorg draag voor een veilige inbedding. In mijn werk combineer ik mijn achtergrond uit het theater en performance met mijn kennis van het sociaal maatschappelijk domein. Ik werk hierin in opdracht van organisaties en vanuit mijn eigen fascinaties. Op dit moment hou ik me in mijn ontwerpen veel bezig met democratische vernieuwing via de methode van pre-enactment.
Ambities
Als toekomstperspectief streef ik als ontwerper na dat de waarden waar vanuit beleid wordt gemaakt definitief getransformeerd is. Niet langer staan economische, individualistische en efficiënte waarden bovenaan, maar deze zijn vervangen door lichamelijke, vertragende, collectieve en holistische waarden. Deze nieuwe waarden worden gepresenteerd in zowel samenstelling, vorm en werkwijze van bestuurlijke organen. Theatrale methodieken maken organisch onderdeel uit van de bestuurlijke wereld. Onze democratie is duurzaam participatief geworden. Lokale vraagstukken worden niet alleen cognitief besproken, maar fysiek beleefd en doorleefd door niet alleen een groep beleidsmakers maar altijd in collectief verband van beleidsmakers en burgers. Hiermee is ruimte gemaakt voor een symbiotische, holistische, meerstemmige, collectieve en (niet alleen) menselijke bestuursvorm.
Geleerd tijdens de studie
Tijdens de master Crossover Creativity ben ik mijn achtergrond en vakmanschap als (theater)maker gaan herwaarderen en heb ik deze maakkracht in leren zetten en omarmen als veranderkracht, daar waar mensen vastzitten in patronen en systemen. Ik werk nu nog bewuster met de mens als speler zelfs letterlijk, vanuit rollen en meerstemmigheid. Mijn natuurlijk focus hierin op ruimtelijkheid en lichamelijkheid als bronnen waarvanuit informatie op te halen is komt door deze Master nog meer tot haar recht.
Overzicht van publicaties / exposities / prijzen / concerten / voorstellingen etc.
Mijn interdisciplinaire theaterwerk en performatief werk vind je via: www.perelman.nl.
Mijn werk als programmamaker en gespreksontwerper vind je via: https://www.lux-nijmegen.nl/debat/
Mijn theater- en performatief werk was eerder te zien op; festival Boulevard Den Bosch, festival De Parade, Schouwburg Nijmegen, Schouwburg Arnhem, theater de NWE Vorst Tilburg, Verkadefabriek Den Bosch en Arthouse LUX Nijmegen en wordt o.a. (financieel) ondersteund door: Gemeente Nijmegen, Provincie Gelderland, Prins Bernhard Cultuurfonds, Lira en Arthouse LUX.
Ik ontwierp eerder performatieve werken en gesprekken in opdracht van Gemeente Nijmegen, Radboud Universiteit Nijmegen, Netwerk Palliatieve Zorg Gelderland Zuid e.a.
Het levend Parlement, een artistieke benadering van bestuurlijke vergaderingen
Nederland is een echt vergaderland. We besteden gemiddeld 25% van onze werktijd aan vergaderen, in totaal is dat tot 60 miljoen uur per jaar. Hoe hoger je functie, hoe meer tijd opgaat aan vergaderen. Deze vergadertijd wordt door het merendeel van de groep ervaren als zinloos, nutteloos en onproductief.
Als we zoveel van onze werktijd besteden aan vergaderingen en we dit als belangrijkste methode gebruiken om tot besluiten te komen dan moet de invulling ervan toch beter kunnen? Deze gedachte leidde tot de volgende onderzoeksvraag:
Hoe kunnen theatrale methoden transformatie teweeg brengen in vergaderingen die ten grondslag liggen aan onze bestuurlijke besluitvormingsprocessen.
Vergaderen vormt de dominante methode van ons democratisch systeem om te komen tot beleid en besluit. Onze bestuurlijke wereld wordt gedomineerd door rationeel opgeleide denkers die pogen te werken vanuit het neutraliteitsprincipe. Deze focus op ratio en neutraliteit heeft ervoor gezorgd dat ons lichaam, ruimtelijkheid en meerstemmigheid taboe zijn geworden in vergaderruimtes. De vraag is of we hiermee niet een groot deel van ons menselijk potentieel om in vergaderingen tot doorleefd en holistisch besluit te komen, laten liggen. Voor transformatie naar nieuw beleid zullen we de waarden, overtuigingen en ideeën die onder onze huidige vergadercultuur liggen, moeten veranderen.
De ontwerpvraag is:
Hoe ontwerp ik theatrale methoden die bijdragen aan een nieuwe bestuurlijke vergadercultuur, die meer ruimte geeft aan meerstemmigheid, vertraging en leegte, verbeelding en collectief draagvlak?
Theater is door de eeuwen heen vaak als middel gebruikt om te leren, te reflecteren en te veranderen. Ook is het ingezet als politiek activistisch middel om minderheden een stem te geven bijvoorbeeld in de werken van Brecht en Boál. Wat theater zo geschikt maakt is dat het een kunstvorm is die ons hele mens-zijn gebruikt als instrument. Door theater is objectivering van het zelf en de werkelijkheid waarin we leven mogelijk en dit stelt mensen in staat om alternatieven voor zich te zien. Theater maakt op een speelse manier gebruik van elementen die nu in vergaderingen ontbreken; lichamelijkheid, ruimtelijkheid en meerstemmigheid door rolinleving.
Een rol spelen is niet alleen voorbehouden aan acteurs. Door ons proces van socialisatie, is elk mens in staat een rol aan te nemen. Tegelijkertijd zitten we ook vast in onze eigen dagelijkse rollen. Theater kan deze werking van rollen inzichtelijk maken, patronen doorbreken en zodoende helpen om bewust vanuit rollen te komen tot meerstemmig besluit.
Dit onderzoek naar theatrale methodieken in vergaderingen en besluitvorming heeft geleid tot het ontwerp van ‘Het leven Parlement’. Dit ontwerp is een co-creatie van kunstenaars, politici, beleidsmakers en wetenschappers. Het levend Parlement is een groeiende toolkit die via artistieke interventies, transformatie teweeg brengt op beleidsniveau. Als toekomstperspectief streeft het Levend Parlement na, dat de waarden waar vanuit beleid wordt gemaakt definitief getransformeerd is. Dat komt niet alleen de burgers en de samenleving als geheel, maar ook de beleidsmakers zelf ten goede.
