Het project Dead and Alive is een samenwerking met Noëlle Ingeveldt (Studio Berkveldt), ARK en BioArt Laboratories.
Voltaire schreef ooit: 'God schiep de wereld, behalve Nederland, dat liet hij over aan de Nederlanders zelf'. Eeuwen later klopt deze uitspraak nog steeds. In het aangeharkte Nederlandse cultuurlandschap is oernatuur nergens meer te bekennen. Inmiddels groeien er generaties op in een aangelegd, zwaar gereguleerd landschap, totaal vervreemd van de natuur.
In de natuurgebieden die de mens heeft gecreëerd is vaak geen sprake van een natuurlijke levenscyclus. Veel dieren verdwijnen uit het ecosysteem door populatiebeheer of verkeersongelukken. Dieren die wel een natuurlijke dood sterven worden vaak alsnog onttrokken aan het menselijke oog: ‘opgeruimd staat netjes’. De grotere hoefdieren, zoals de runderen, worden dikwijls verbrand. Door deze onderhoudsdrift is er in Nederland een heuse kadaverschaarste ontstaan. Terwijl de voedingsstoffen van kadavers een waardevolle en onmisbare voedingsbron zijn voor flora en fauna, door de aanwezige mineralen kunnen planten die naast, of op, een kadaver groeien wel vijf keer zo groot worden als soortgenoten op andere plekken.
Wij zijn opzoek gegaan naar een manier waarop we het onderwerp artistiek konden vertalen naar een toegankelijke vertelvorm om zo de mens kennis te laten maken met het belang van de dood in de natuur. Hiervoor hebben wij samen met ecologen, biologen en andere kunstenaars Dead and Alive ontwikkeld. Een artistiek project waarbij we de kijker wilden confronteren met de realiteit, maar daarmee ook de wetenschappelijke achtergrond inzichtelijk hebben gemaakt.
Het werk bestaat uit twee installaties: een onderzoeksinstallatie en een audiovisuele installatie. Er is bewust voor gekozen om beide opstellingen samen (en in het bos) te presenteren, ondanks dat dit veel extra technische uitdagingen met zich meebracht, BioArt is een zelfvoorzienende locatie zonder aansluiting tot stroom. In het bos vervaagt de grens tussen werkelijkheid en fantasie, en door beide installaties te tonen geven we de bezoeker ook de kans om beide aspecten van het verhaal (en het onderzoek) te ervaren.
De onderzoeksinstallatie
Om het proces van vergaan, en het effect hiervan, uitgebreid te registreren en documenteren hebben wij een onderzoeksinstallatie gebouwd op het terrein van BioArt Laboratories. Een zevenhoek met 16 beveiligingscamera’s. In deze heptagon hebben wij een aangereden ree teruggegeven aan de natuur. 14 camera’s waren ingesteld in timelapse modus en met twee werden er continu-opnames gemaakt. De camera’s zijn gesponsord door Reolink. Het materiaal van de 14 timelapse camera’s hebben we gebruikt voor het maken van een 3D scan van de ree. Een rottend kadaver is visueel nogal uitgesproken, een 3D scan voegt een extra abstractie laag toe, creëert een minder confronterend beeld maar laat de realiteit en de verandering nog steeds goed zien. Met de continu camera’s konden wij de impact van het kadaver op het systeem analyseren, welke dieren komen er op af en hoe snel wordt het teruggegeven aan de natuur?
De audiovisuele installatie
In het Symbioscene forest van BioArt Laboratories is het stuk uiteindelijk tot leven gebracht in een audiovisuele video-installatie. Het onderzoek is vertaalt naar een modern sprookje, verteld door de reebok van de onderzoeksinstallatie. Door een niet menselijk perspectief te gebruiken kan er nog meer worden gespeeld met de fantasie en de werkelijkheid. Daarnaast neemt het de kijker mee een andere wereld in, dwingt het hen om naar zichzelf en het eigen handelen te kijken en kan het verhaal zeer uitgesproken verteld worden.
Om het onderzoek en het verhaal op een nieuwe en toegankelijke manier in beeld te brengen hebben we geëxperimenteerd met verschillende visuele technieken. De 3D scans zijn hierboven al benoemd, maar de harde realiteit, vastgelegd met de continu opnamen, wordt ook, in alle glorie, getoond. Ook de kennis die wij hebben opgedaan is zoveel mogelijk gedeeld in het artistieke werk.
Wetenschappelijke context en politieke kaders
In de audiovisuele installatie hebben we zo veel mogelijk wetenschappelijke context toegevoegd om de kijker ook te informeren. Er zijn bijvoorbeeld verschillende soorten aaseters die allemaal een andere band hebben met het kadaver. Obligate aaseters, zoals bepaalde insecten, zijn volledig afhankelijk van aas. Vogels en muizen zijn kadavergasten die gewoon een graantje meepikken. Vogels gebruiken de vacht voor hun nestjes, en muizen knabbelen aan de botten om calcium op te nemen. Deze symbiotische relatie hebben we met behulp van artificial intelligence image generation gevisualiseerd door dieren digitaal met de ree te laten versmelten. Daarnaast benoemen we Europese wet- en regelgeving die organisaties beperken in het laten liggen, of neerleggen zoals in het geval van ARK, van kadavers ten behoeve van de biodiversiteit.
Tastbare fantasie
De samenkomst van flora en fauna hebben we ook vastgelegd door kostuums te maken. Deze zijn door middel van live-action green screen opnames onderdeel geworden van de video, maar hebben ook een rol in de installatie. Wij gebruiken de kostuums om in de rol te kruipen van het kunstwerk, Noëlle maakt ze, wij dragen ze. Door de fantasie tastbaar te maken vervaagt voor ons en de bezoeker de grens tussen fantasie en realiteit. Staand naast de installatie zijn de kostuums een onderdeel van de scenografische tentoonstelling en waant de bezoeker zich in het decor van de video, wat ook weer bijdraagt aan de ervaring van het werk.
Artist statement
Ik ben mede-oprichter van Berkveldt, een audiovisuele kunststudio gevestigd in Rotterdam. Met ons werk onderzoeken we de interactie tussen mens en natuur, waarbij we ingaan op de complexe relatie en spanningsvelden tussen beide elementen.
Wij integreren daarbij praktische, lokale en persoonlijke kennis om nieuwe inzichten te bieden in complexe maatschappelijke vraagstukken. Daarbij werken we samen met verschillende disciplines en sectoren, en creëren we immersieve installaties en audiovisuele verhalen met een uniek perspectief op de wereld.
Door gebruik te maken van magisch realisme en niet-menselijke perspectieven, nodigen we de kijker uit om het fantastische en magische binnen de alledaagse wereld te verkennen.
Ambitions
Er liggen nog genoeg ideeën op de plank. (wordt vervolgd)
Learned during the studies
Het afgelopen jaar heeft me echt een andere kijk op mijn makerschap gegeven Ik ben me veel bewuster geworden van het belang van participerende maakmethodes, waarbij het betrekken van anderen expertises en disciplines cruciaal is. Daarnaast heb ik ingezien dat transdisciplinariteit essentieel is om binnen het makerschap en in maatschappelijke discussies impact te hebben, zowel. (wordt vervolgd)
List of publications / exhibitions / prices / concerts / shows etc.
Berkveldt is onder andere tentoongesteld bij BioArt Laboratories, Dutch Design Week, TENT Rotterdam, Geldersdoek, Museum Jan Cunen en binnenkort (eind juni 2023)op de IJsselbiënale.
Juriaan van Berkel