RegeNarrative© voorziet in belangrijke lessen uit de natuur die bruikbaar zijn voor het onderwijs zoals herstellen, terugvinden, vertragen, verbinden, loslaten en verwonderen. Het is een werkvorm die de spelers (creatieve MBO-studenten) stimuleert een expeditie te ondernemen. Dit doen de spelers fysiek, door oefeningen uit te voeren, buiten, als onderdeel van een wandeling. Maar ze gaan ook op reis in hun hoofd door te reflecteren met andere spelers op de ervaringen ze hadden bij het doen van de oefeningen. Dat gebeurt aan de hand van creatieve registraties die het resultaat zijn van de oefeningen. De expeditie vindt plaats in een gebied waar je als speler in mag ontdekken en verdwalen. Iedere stap wordt genomen door het uitvoeren van een creatieve werkvorm, gekoppeld aan een les uit de natuur. Een link naar een filmpje voorziet de opdracht van context en geeft aan wat de rol is van de natuur en/of creativiteit in deze. Tijdens reflectiemomenten wisselen spelers ervaringen uit en vormt zich een nieuw narratief.
Er is geen andere eindbestemming dan ‘dichter bij jezelf’. Geen goed of fout, maar enkel de focus op het doen. Tenslotte is er ook geen scorebord, dat bepaalt wie de winnaar of verliezer is. Winst wordt behaald in termen van verwondering, reflectie, trots, relatie en uiteindelijk een nieuw narratief. Het spel is een training in het uitstel van oordelen, het doorbreken van routines en creatief waarnemen. Het doel is tweeledig: Enerzijds het bereiken van creatieve, avontuurlijke en intrinsiek gemotiveerde studenten die een vastomlijnd en dwingend beeld over eindproducten en einddoelen durven loslaten. Anderzijds het overdragen van kennis van de natuur en onze symbiotische relatie met de natuur teneinde meer bewustzijn en betrokkenheid te creëren. RegeNarrative© – regenerate to create a new narrative.

Artist statement

Ik ben ervan overtuigd dat een ­leeromgeving, georganiseerd volgens designprincipes uit de natuur relaties versterkt, ­diversiteit waardeert en autonomie en ­flexibiliteit ­stimuleert. Sociale en ecologische kaders bepalen nu én in de toekomst het karakter van maatschappelijke en economische activiteiten. Op basis van deze uitgangspunten zal de definitie van ‘succes’ voor organisatie en individu worden herschreven. Eigenlijk leven we in een tijd waarin ‘ontleren’ misschien wel belangrijker is dan leren. Met mijn afstudeeronderzoek wilde ik inzicht krijgen in hoeverre principes uit de natuur (o.a. vertraging, verwondering, veerkracht) een positieve invloed kunnen hebben op het creatieve ontwerpproces en daarmee het gevoel van ‘het op je plek zijn’ van de creatieve MBO-student. Op elke plek zijn er belangrijke omgevingsfactoren die bepalen óf je je vrij voelt, in welke mate je creatief kunt zijn, in welke mate je productief kunt zijn en op welke manier je tot leren komt. De afgelopen twee jaar heb ik nadrukkelijk de vrije ruimte buiten schoolgebouw en curriculum gezocht op zoek naar mentale flexibiliteit of veerkracht die de student én de docent in staat stellen het resultaatgerichte systeem tenminste voor eventjes te negeren. Het resultaat is een werkvorm die voorziet in belangrijke lessen uit de natuur die bruikbaar zijn voor het onderwijs zoals: herstellen, terugvinden, vertragen, verbinden, loslaten en verwonderen. Door van studenten creatieve registraties te vragen en hierop zonder oordeel over de beeldende kwaliteit te reflecteren, kwam er betekenisvolle uitwisseling op gang.

Ambities

Goed onderwijs is net een ecosysteem. Het is veerkrachtig wanneer het divers is maar kwetsbaar wanneer het tot een monocultuur verwordt. In de toekomst hoop ik dat meer en meer scholen zullen inzien dat goed onderwijs méér is dan een driedimensionale Excellsheet. En dat betekenisvol onderwijs zoveel in een uitdagende leeromgeving plaatsvindt én in verbondenheid met de omgeving. Dat gun ik leerlingen, studenten én docenten van harte. Ik hoop hieraan een belangrijke bijdrage te kunnen leveren door kunst, natuur en wetenschap aan elkaar te verbinden. Hierin anderen te trainen en onderwijs 'toekomstproof' te maken voor de vele transities die ons nog wachten.

Geleerd tijdens de studie

Als docent heb ik moeten leren loslaten. Het bleek een grote uitdaging om kaders die ik als vormgever met me meedraag, los te laten. Al doende verschoof mijn aandacht naar de student zelf; naar kleine dingen die de student zei of liet zien en die aanleiding waren voor een gesprek. Ik leerde om me te verwonderen over de creatieve registraties en er vragen over te stellen, in plaats van dingen in te vullen vanuit mijn expertise. De belangrijkste les uit de natuur voor het onderwijs is dat alles om relaties draait.

Het gouden pad: narratief van een nieuwe sensibiliteit. Onderwijsinterventies naar analogie met de natuur

Creatieve MBO-studenten waar ik in mijn dagelijkse praktijk mee werk zijn minder weerbaar, hebben meer moeite met concentreren, zijn vaker onzeker over het maken van keuzes en lijken minder creatief en fantasierijk bij het oplossen van problemen dan in vergelijking met een decennium geleden toen ik in net het creatieve MBO-vakonderwijs werkzaam was. Avontuurlijke en creatieve onderwijsactiviteiten worden door de student steeds vaker uit de weg gegaan.

In dit onderzoek heb ik nadrukkelijk de vrije ruimte gezocht waarbinnen mentale flexibiliteit of veerkracht de student én de docent in staat stelt het resultaatgerichte systeem tenminste tijdelijk te negeren. In een aantal iteratieve fasen heb ik gewerkt aan een kunsteducatief spel dat voorziet in belangrijke lessen uit de natuur die bruikbaar zijn voor het onderwijs zoals herstellen, terugvinden, vertragen, verbinden, loslaten en verwonderen.

RegeNarrative© voorziet in een werkvorm die de speler (in dit onderzoek creatieve MBO-studenten) stimuleert een expeditie te ondernemen. Dit doen de speler fysiek, door oefeningen uit te voeren, buiten, als onderdeel van een wandeling. Maar ze gaan ook op reis in hun hoofd door te reflecteren met andere spelers op de ervaringen ze hadden bij het doen van de oefeningen. Dat gebeurt aan de hand van creatieve registraties die het resultaat zijn van de oefeningen.
De expeditie vindt plaats in een gebied waar je als speler in mag ontdekken en verdwalen. Iedere stap wordt genomen door het uitvoeren van een creatieve werkvorm, gekoppeld aan een leerthema uit de natuur. Een link naar een filmpje voorziet de opdracht van context en geeft aan wat de rol is van de natuur en/of creativiteit in deze. Tijdens reflectiemomenten wisselen spelers ervaringen uit en vormt zich een nieuw narratief.
Er is geen andere eindbestemming dan ‘dichter bij jezelf’. Geen goed of fout, maar enkel de focus op het doen. Tenslotte is er ook geen scorebord, dat bepaalt wie de winnaar of verliezer is. Winst wordt behaald in termen van verwondering, reflectie, trots, relatie en uiteindelijk een nieuw narratief. Het spel is een training in het uitstel van oordelen, het doorbreken van routines en creatief waarnemen. Het doel is tweeledig: Enerzijds het bereiken van creatieve, avontuurlijke en intrinsiek gemotiveerde studenten die een vastomlijnd en dwingend beeld over eindproducten en einddoelen durven loslaten. Anderzijds het overdragen van kennis van de natuur en onze symbiotische relatie met de natuur teneinde meer bewustzijn en betrokkenheid te creëren. RegeNarrative© – regenerate to create a new narrative.

Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat er aan de hand van de oefeningen die ik studenten gaf een duurzame uitwisseling op gang komt. Niet alleen over de onderwerpen in het spel maar juist ook over thema’s en onderwerpen in de persoonlijke levenssfeer van de student die van invloed zijn op het leren. Studenten en docent leren elkaar beter kennen. Studenten worden uitgenodigd iets vast te leggen zonder dat er een esthetische kwaliteit wordt gevraagd. De natuur is aanleiding en de gevraagde expressieve vorm voorziet in een ‘omweg’ – het zogenaamde ‘ontleren’. Omdat het niet goed of fout is bieden de opdrachten juist die veiligheid die aanzet tot ontdekken en experimenteren.

Dit onderzoek was ook een ontdekkingsreis voor de docenten en geheel tegen de verwachtingen in is dit misschien wel de belangrijkste les gebleken.

Betekenisvol, onderwijs vertoont grote overeenkomsten met de condities waaronder onze natuurlijke leefomgeving floreert. Ze verdient het om net als de natuur om in samenhang met oog voor alle actoren, geanalyseerd te worden. Net als voor de natuur geldt ook voor het onderwijs dat quick fixes of symptoombestrijding een fundamentele oplossing juist in de weg staan. Dit onderzoek is een aanzet voor mij als educator en onderzoeker om het onderwijs meer te gaan benaderen als een permacultuur met aandacht voor de voedselrijkheid van de bodem en de diversiteit van de gewassen in plaats van een monocultuur waarin we met behulp van kunstmest de oogst snel wensen te vergoten.

Alles naar de tyfus, verhalen van hoop

Tijdens HKU-Breakouts maakten studiegenoot Rinus de Regt en ik kennis met Derk Loorbach en Jan van Boeckel. Dit zette ons op het spoor van Kees Klomp’s 'Betekeniseconomie, de waarde van verweven leven'. In dit boek schetst de auteur een alternatief voor de vastgelopen neoklassieke economie in de vorm van een nieuw economisch systeem waarin ecologische en sociale waarden belangrijke parameters zijn bij het beoordelen van de betekenis van economische activiteiten. Als masterstudenten beseften wij dat we beiden een talent hadden dat we konden inzetten om Betekeniseconomie op een andere manier onder de aandacht te brengen van onze studenten dan via een doorsnee lesboek. Het plan voor 'Betekeniseconomie in stripvorm' ontstond.